Бібліотечні закупівлі: 12 запитань - 12 відповідей
но, прочитати всі 2 500 книжок від палітурки до палітурки за цей час неможливо, однак минулого року цей термін був значно меншим і складав 2 дні. Працівники Інституту розуміють важливість перегляду книжок і працюють над тим, щоб збільшити експертам термін на ознайомлення.
Яким чином відбувалася робота експертів?
Ми надавали Експертній раді всю необхідну консультаційну підтримку для якіснішої роботи, зокрема ознайомили з даними незадоволеного читацького попиту (2016-2018).
Кожен з експертів мав зведену таблицю, де була повна інформація про книжки: видавця, автора, назву, рік видання, вид за призначенням, вартість, технічні характеристики, а також гіперлінк на опис книжки від видавця на сайті bookforum.ua. Кожен експерт оцінював книжки самостійно, заповнюючи індивідуальні оцінювальні відомості. Переглянувши весь матеріал, а також ознайомившись із книжками наочно, експерт ставив свої оцінки кожному виданню (бали 1 або 0). Після цього всі надані експертами відомості зводилися в одну таблицю, в якій автоматично визначалася сумарна кількість балів по кожній позиції. На спільному засіданні експерти ознайомилися з результатами і методом відкритого голосування підтвердили свій вибір. Найнижчий прохідний бал і наклад також визначався голосуванням. Крім того, було обговорено кілька спірних питань, які також вирішилися відкритим голосуванням.
Протоколи та індивідуальні оцінювальні відомості, згідно з рішенням Експертної ради, розголошенню не підлягають.
Ми дуже вдячні експертам, які погодилися на інтенсивну безоплатну роботу, витративши на це свій дорогоцінний вільний час. Дехто з них навіть приїхав з інших міст! Ми маємо всі підстави вважати, що експерти дуже сумлінно поставилися до своїх обов'язків, адже працювали не лише зі списком з гіперлінками, а й провели багато часу в бібліотеці, де були викладені книжки, переглядаючи їх і дискутуючи.
Якими критеріями керувались експерти при здійсненні відбору?
У цьогорічному Положенні про Експертну раду (п.11) були зазначені такі критерії оцінювання:
актуальність тематики та новизна твору;
сприяння розвитку української мови, національної культури, засвоєння найкращих зразків світової літератури, культурних і наукових надбань;
належність до видань, включених до незадоволеного читацького попиту;
рівень видавничої підготовки, естетичність оформлення і якість виготовлення книжкової продукції, її придатність до інтенсивного використання в бібліотечних умовах.
Експерти не виставляли оцінок окремо за кожним критерієм – їхня оцінка була сукупною і становила 1 бал у разі схвалення видання і 0 – у разі відхилення (комплексно за наведеними показниками). Навіть при такому підході робота з кожним виданням була достатньо кропіткою та потребувала багато часу. Змінити цю систему і вимагати від експертів оцінювати книжки за кожним критерієм зокрема, або ж застосувати багатобальну систему оцінювання неможливо, адже якщо приділити кожній поданій книжці в середньому 10 хвилин, то кожен експерт мав би безкоштовно відпрацювати 416 годин, або ж 10,5 робочих тижнів.
Чи купують з року в рік одні й ті ж книжки в бібліотеки?
Напередодні програми відбору ми звернулися до обласних публічних бібліотек із запитанням щодо стану бібліотечних фондів. На цьому етапі ми зіштовхнулися з труднощами отримання даних щодо наповненості бібліотечних фондів, які оновлювалися як коштом держбюджету, так і місцевих бюджетів – не кожна публічна бібліотека змогла надати такі дані у терміни, прийнятні для
Олександра Коваль: «Упродовж багатьох років в Україні була повністю проігнорована тема читання»
пріоритети. В цьому році це Вільнюс (вже відбувся), Лондон, Париж, Болонья, Варшава і Франкфурт. На жаль, скасований ярмарок в Парижі, і перенесений з можливим скасуванням дитячий ярмарок у Болоньї, а Варшавський відбувається в ті ж дати, що й Книжковий Арсенал. Слід сказати, що в цьому переліку, очевидно, дуже бракує ярмарків, на яких можна представити Україну на великих мовних ринках: іспанському, турецькому, арабському, китайському, португальському. Інтерес до української літератури є скрізь, державі треба лише його підтримувати і розвивати.
Тобто впливає не певний подієвий злам, а регулярність?
Абсолютно. Політичні події, звісно, мають свій вплив, але для більшості видавців політичні фактори – це просто інструмент для збільшення зацікавлення читачів цих книжок. Видавці думають про прибуток. Дуже мало хто насамперед дбає лише про розвиток культури, а не про те, як заробити на цій справі. Це треба брати до уваги і діяти прагматично: є інтерес до нас через певні політичні обставини – використовуємо це.
Фото: Віктор Круглов
В одному з інтерв’ю ви говорили, що Інститут книги хоче підтримати дебютантів. Розкажіть про це, будь ласка.
Кількість назв книжок українських авторів, які видаються в Україні, – надто мала для такої великої країни. Нових текстів має бути в кілька разів більше.
Звичайно, не всі дебютанти перетворюються на стабільних авторів. Дехто видає одну книжку і потім не може писати другу, бо перша не продається і видавці не хочуть його далі брати. А написання книжки є довгим процесом, на якому треба зосередитися. Ми подумали, що можна створити стипендії, за рахунок яких автор міг би на кілька місяців, півроку або рік прожити, поки пише книжку. Це б дозволило йому зосередитися саме на письмі.
Молоді автори, чиї синопсиси будуть обрані на пітчингу, зможуть півроку або рік завершити свій задум під наглядом досвідченого ментора –письменника, літературного критика чи редактора. В результаті є шанс отримати якусь кількість книжок, які потенційно можуть стати бестселерами, або ж дадуть цим молодим людям впевненість у тому, як їм рухатись далі.
Є якісь сектори ринку, де не вистачає українських книжок?
У всіх секторах не вистачає – ні українських, ні перекладних книжок. Як на таку велику країну, книжок видається замало.
Володимир Бородянський запропонував ідею проекту з перекладу українською світової інтелектуальної літератури – насамперед гуманітарної класики. Буде створений список ТОП 1000 книжок гуманітарного канону, на якому сформувалися європейські інтелектуали, на якому базується їхній світогляд. Переклади українською необхідні, щоб наші інтелектуальні і ширші кола сприймали цю класику не через російську мову.
Це дуже цікаво, з огляду на те, що зараз у світі канон переглядається, тому що оцей прийнятий канон літературний і інтелектуальний – дуже імперський. Але це проект не на один рік, в будь-якому випадку.
Так, але ми всі затиснуті в межах бюджетного року. Перша половина року йде на розробку, оновлення і затвердження нормативної бази. Тож на реалізацію проекту лишається 5-7 місяців. Тому такі великі амбітні проекти дуже складні для реалізації. Але їх все одно треба планувати і робити. Допоможе перехід на трирічне планування з трирічними бюджетами, який декларує уряд.
В будь-якому разі, мріяти варто про справи і результати, які здаються великим і недосяжними. І як тільки ти зрозумієш свою мету і зробиш перший крок, ця мета виявляється вже на один крок ближчою.
Дарія Бадьйор, Редакторка відділу "Культура"